Xơ vữa động mạch và cách phòng ngừa

Sức khỏe tốt của bạn có một kẻ thù xơ vữa động mạch. Nó phổ biến và có ảnh hưởng rất nghiêm trọng có thể dẫn đến đột quỵ, đau tim và tử vong. Nhưng, bạn có thể thực hiện các bước phòng ngừa để bảo vệ bản thân khỏi căn bệnh này. Hãy cùng Vietffp tìm hiểu thật kỹ qua bài viết này nhé!

Xơ vữa động mạch là gì?

Xơ vữa động mạch là sự thu hẹp của các động mạch được gây ra bởi sự tích tụ mảng bám. Động mạch là các mạch máu mang oxy và chất dinh dưỡng từ tim đến các cơ quan khác.

Các mảng bám hay cò gọi là các mảng xơ vữa được hình thành từ chất béo, cholesterol và một số các chất khác có thể tích tụ trong động mạch gây tắc nghẽn hoặc ngăn cản máu lưu thông. Sự tích tụ này có thể xảy ra trong bất kì động mạch nào bao gồm não, tim, chân và thận.

Động mạch bị hẹp diễn ra trong một thời gian dài có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu và oxy trong các mô khác nhau của cơ thể. Các mảng xơ vữa cũng có thể vỡ ra, gây ra cục máu đông. Nếu không được điều trị, xơ vữa động mạch có thể dẫn đến đau tim, đột quỵ, suy tim.

Nguyên nhân gây Xơ vữa động mạch

Xơ vữa động mạch là quá trình diễn biến từ từ, bắt đầu ngay từ tuổi trẻ. Độ tuổi xảy ra các biến cố liên quan đến xơ vữa động mạch đang dần bị trẻ hóa. Nguyên nhân chính xác gây ra bệnh vẫn còn chưa được biết rõ nhưng người ta đã biết được nhiều yếu tố góp phần vào sự hình thành mảng xơ vữa. Sự khởi đầu của việc tạo thành mảng xơ vữa có thể do tổn thương nội mạc mạch máu. Một số tác nhân có thể gây tổn thương nội mạc mạch máu như:

• Huyết áp tăng
• Mức độ lipid cao trong máu
• Hút thuốc lá
• Đường huyết cao

Triệu chứng của bệnh Xơ vữa động mạch

Xơ vữa động mạch thường không gây triệu chứng gì cho đến khi biến cố xảy ra. Triệu chứng có liên quan đến mạch máu bị xơ vữa:

Xơ vữa động mạch vành

Mạch vành là các mạch máu nuôi dưỡng quả tim. Hậu quả của xơ vữa mạch vành có thể gây suy tim và nhồi máu cơ tim. Biểu hiện của bệnh lí mạch vành như sau:

• Đau ngực: người bệnh có thể có các cơn đau ngực khi gắng sức, cảm xúc mạnh, đỡ khi nghỉ ngơi. Cơn đau ngực thường kéo dài vài phút, đau như đè nặng, lan lên vai trái, lan xuống cánh tay trái. Gọi là cơn đau thắt ngực. Nếu trong trường hợp đau ngực xuất hiện đột ngột, kéo dài vài chục phút đến hàng giờ, không đỡ khi nghỉ, có thể nhồi máu cơ tim đang xảy ra. Nhồi máu cơ tim khi đã xảy ra là một cấp cứu tim mạch, cần phải điều trị kịp thời.
• Nếu bệnh mạch vành gây suy tim mạn tính thì có thể có các triệu chứng của suy tim: khó thở, khó thở khi gắng sức, có cơn khó thở về đêm.

Xơ vữa động mạch cảnh

Mạch cảnh là mạch cấp máu cho tuần hoàn não. Hậu quả của xơ vữa mạch cảnh có thể gây nhồi máu não (đột quỵ não). Nhiều bệnh nhân chỉ phát hiện hẹp mạch cảnh khi xảy ra tai biến. Triệu chứng của đột quỵ não gồm có:

• Suy giảm ý thức nhanh chóng
• Nhìn mờ đột đột
• Nói khó
• Yếu liệt một nửa người tùy mức độ
• Khám lâm sàng có thể nghe thấy tiếng thổi của mạch cảnh

Xơ vữa mạch chi dưới

Gây ra bệnh động mạch chi dưới. Triệu chứng gồm có:

• Đau cách hồi nghĩa là đau khi đi lại, đỡ đau khi nghỉ. Khi bệnh nặng, có thể chỉ đi được vài chục mét là đã thấy đau chân và phải dừng lại để nghỉ.
• Chi lạnh, teo cơ, da khô do giảm máu nuôi dưỡng
• Mạch chi dưới bắt kém hoặc không bắt được

Phình động mạch

Xơ vữa động mạch chủ bụng, xơ vữa động mạch chủ ngực là yếu tố nguy cơ gây ra phình động mạch chủ. Thường không có triệu chứng nhưng rất nguy hiểm nếu xảy ra biến cố, có thể nguy hiểm đến tính mạng nếu vỡ phình. Các triệu chứng có thể gặp ở phình động mạch chủ:

• Đau ngực, đau lưng
• Triệu chứng do chèn ép các cấu trúc trong lồng ngực: khàn tiếng, nuốt khó, hội chứng tĩnh mạch chủ trên (phù mặt, cổ, chi trên)..
• Đau bụng (phình động mạch chủ bụng)
• Khối ở bụng đập theo nhịp của tim

Tại sao phải phòng ngừa xơ vữa động mạch?

Nhiều người thường nhầm lẫn rằng xơ vữa động mạch chỉ xảy ra ở người cao tuổi, thực chất căn bệnh này bắt đầu từ khi bạn còn trẻ và diễn ra trong nhiều thập kỷ trước khi bạn có các triệu chứng như khó chịu ở ngực hoặc khó thở.

Ở giai đoạn đầu, xơ vữa động mạch không có bất kì dấu hiệu nhận biết nào hoặc chỉ xuất hiện các cơn đau đầu, đau tay chân thông thường khiến người bệnh chủ quan và không dành nhiều thời gian suy nghĩ về chứng xơ vữa động mạch. Cho đến khi động mạch bị hẹp nghiêm trọng, bạn sẽ gặp các triệu chứng điển hình như các cơn đau ngực, khó thở, thiếu máu não,…tùy thuộc vào từng động mạch bị tổn thương.

Nếu không được phát hiện và chữa trị, các mảng xơ vữa có thể vỡ ra hình thành các cục máu đông chặn hoàn toàn lưu lượng máu đến tim của bạn (một cơn đau tim), não (đột quỵ) hoặc bất kỳ bộ phận nào trong cơ thể bạn (thận, ruột, chân), giết chết mô khỏe mạnh trong vòng vài phút. Các cục máu đông xơ vữa rất phổ biến đến mức hàng năm chúng gây ra.

• 370.000 ca tử vong do bệnh động mạch vành (chủ yếu là đau tim)
• gần 800.000 cơn đau tim
• gần 700.000 ca đột quỵ

Những con số biết nói này đã cho thấy được sự nguy hiểm nếu bạn mắc phải xơ vữa động mạch. Rất tiếc rằng, không phải ai khi mắc bệnh, trải qua quá trình điều trị gian nan cũng có thể bình phục hoàn toàn. Việc điều trị chỉ giúp cho chứng xơ vữa động mạch không bị nặng hơn, nhưng chúng không thể đẩy lùi căn bệnh này.

Vì vậy, cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe của bạn chính là phải phòng ngừa xơ vữa động mạch. Đối với những người có nguy cơ mắc xơ vữa động mạch, thực hiện các biện pháp phòng ngừa hoàn toàn có thể khiến cho động mạch của bạn trở về bình thường – nó là phương pháp lâu dài và hiệu quả đối với sức khỏe.

Đừng đợi cho đến khi các triệu chứng xơ vữa động mạch xuất mới quan tâm đến sức khỏe. Hãy luôn nhớ rằng “Phòng bệnh hơn chữa bệnh” bạn nhé!

Các biện pháp phòng ngừa xơ vữa động mạch

Vì nồng độ cholesterol cao là nguyên nhân chính dẫn đến sự phát triển của chứng xơ vữa động mạch. Do đó, mục tiêu của việc phòng ngừa là làm giảm chỉ số cholesterol trong cơ thể về mức bình thường. Cholesterol cao không phải lúc nào cũng do di truyền. Dù bằng cách nào, bạn có thể thực hiện các bước để ngăn chặn và kiểm soát nó. Thay đổi lối sống có tác động lớn nhất đến cholesterol của bạn áp dụng để ngăn mức cholesterol trở nên quá cao và phòng ngừa nguy cơ xơ vữa động mạch.

Thay đổi chế độ ăn

Một chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa có thể làm tăng mức cholesterol của bạn. Khi bạn có cholesterol cao, có thể có nhiều mảng bám trên thành động mạch và thu hẹp các động mạch. Điều quan trọng để phòng ngừa xơ vữa động mạch là phải ăn một chế độ ăn uống lành mạnh bao gồm: ăn nhiều trái cây và rau quả tươi, thịt trắng và cá, cũng như các loại ngũ cốc nguyên hạt như yến mạch và lúa mì nguyên chất. Hạn chế đồ ăn nhiều giàu mỡ (đồ rán, chiên, xào), giảm tiêu thụ các loại thịt đỏ và đồ ăn nhanh ( pizza, humberger, gà rán,…)

Tập thể dục thường xuyên

Tập thể dục thường xuyên có thể giúp chống xơ vữa động mạch bằng cách giảm lượng chất béo trong máu, giảm huyết áp, cholesterol và kiểm soát cân nặng của bạn. Không bao giờ là quá muộn để bắt đầu tập thể dục. Đi bộ nhanh, bơi lội và đi xe đạp là những lựa chọn tốt. Bạn có thể bắt đầu từ từ với việc luện tập tối thiểu 30 đến 40 phút, 4 đến 5 ngày một tuần. Sau đó bạn cần duy trì các bài tập thể thao tối thiểu 3 tháng để đạt hiệu quả tốt và hình thành nên thói quen giúp bạn khỏe mạnh.

Bỏ thuốc lá

Nếu bạn hút thuốc – bạn nên bỏ chúng. Hút thuốc có thể làm tăng mức cholesterol của bạn và cũng gây tổn thương lớp nội mạc mạch máu của bạn( lớp nội mạc có vai trò chống lại sự hình thành các mảng xơ vữa). Đây là một công thức có thể thiết lập nền tảng cho sự hình thành các mảng bám trong động mạch của bạn. Hút thuốc có nguy cơ mắc xơ vữa động mạch gấp 5 lần so với người không hút thuốc. Ngoài ra nó cũng là nguyên nhân hàng đầu gây nên các bệnh hiểm nghèo như ung thư phổi, ung thư vòm họng. Bằng cách ngừng hút thuốc bây giờ, bạn có thể giảm lượng cholesterol xấu và nguy cơ mắc xơ vữa động mạch. Bỏ thuốc không chỉ bảo vệ sứ khỏe cho bản thân bạn mà còn là bảo vệ cho những người thân xung quanh.

Kiểm tra các chỉ số cơ thể

Bên cạnh cholesterol cao, một số yếu tố khác có thể làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch bao gồm:

• Huyết áp cao
• Béo phì
• Đường huyết cao

Hãy theo dõi các chỉ số cơ thể thường xuyên và đảm bảo rằng chúng ở mức bình thường – điều này cũng có thể làm giảm nguy cơ mắc xơ vữa động mạch của bạn.

Sử dụng thuốc

Nếu nồng độ cholesterol của bạn không nằm trong phạm vi lành mạnh, mặc dù đã có những thay đổi trong lối sống, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để quyết định dùng thêm thuốc làm giảm cholesterol. Một số loại thuốc, chẳng hạn như statin, không chỉ làm giảm mức cholesterol của bạn mà chúng còn được chứng minh là làm giảm nguy cơ phát triển bệnh tim mạch.

Các biện pháp chẩn đoán bệnh Xơ vữa động mạch

• Siêu âm doppler mạch máu: có thể phát hiện được sự hẹp, tắc các hệ thống mạch và ảnh hưởng đến dòng chảy của sự hẹp tắc này. Thường làm siêu âm mạch cảnh, mạch thận, mạch chi dưới.
• Chụp cắt lớp mạch máu có dựng hình: thường dùng khi bệnh nhân đã có triệu chứng, cần phải can thiệp (phình động mạch chủ, hẹp mạch cảnh, bệnh động mạch ngoại biên…)
• Nghiệm pháp gắng sức: gắng sức bằng thảm chạy, siêu âm gắng sức khi nghi ngờ bệnh mạch vành để tìm các dấu hiệu của thiếu máu cơ tim
• Điện tâm đồ: phát hiện các dấu hiệu của bệnh tim thiếu máu cục bộ (bệnh mạch vành), nhồi máu cơ tim
• Đo chỉ số ABI: huyết áp cổ chân- cánh tay để phát hiện sớm bệnh động mạch chi dưới
• Chụp cắt lớp vi tính mạch vành khi có chỉ định
• Xét nghiệm máu: Cholesterol, triglycerid, HDL-C, LDL-C, HbA1C

Các biện pháp điều trị bệnh Xơ vữa động mạch

Xơ vữa động mạch điều trị thế nào?

Nội khoa:

• Kiểm soát huyết áp bằng thuốc: chẹn kênh canxi (amlodipin, felodipin..), ức chế men chuyển/ức chế thụ thể (lisinopril, captopril, valsartan…), chẹn beta giao cảm (metoprolol, bisoprolol…)…
• Điều trị đái tháo đường: dùng thuốc viên hoặc insulin tùy mức độ. Hiện nay có những thuốc đã được chứng minh làm giảm nguy cơ tim mạch như: ức chế thụ thể SGLT2, đồng vận GLP-1..
• Liệu pháp statin: điều trị rối loạn lipid máu, ổn định mảng xơ vữa. Các thuốc thường dùng: rosuvastatin, atorvastatin..
• Kháng kết tập tiểu cầu: aspirin, clopidogrel khi có chỉ định tùy bệnh cảnh lâm sàng

Can thiệp nội mạch: đặt stent mạch vành, mạch cảnh, mạch chi…, stent graft động mạch chủ tùy từng trường hợp cụ thể

Phẫu thuật: phẫu thuật bóc nội mạc mạch cảnh, bắc cầu nối mạch chi, bắc cầu nối chủ- vành (CABG), thay đoạn động mạch chủ… tùy từng trường hợp cụ thể.

Lời kết

Xơ vữa động mạch là căn bệnh phổ biến và diễn ra từ sớm ở mọi lứa tuổi. Do đó, phòng ngừa xơ vữa động mạch được khuyến nghị cho toàn bộ dân số bao gồm cả trẻ em, thanh thiếu niên và người già. Bạn nên áp dụng các phương pháp phòng ngừa kể cả khi sức khỏe bạn tốt vì nó có lợi cho sức khỏe của bạn và có thể ngăn ngừa hòa toàn các yếu tố nguy cơ mắc xơ vữa động mạch. Đừng để đến khi xuất hiện các triệu chứng như đau thắt ngực, khó thở, thiếu máu não,… mới bắt đầu điều trị – lúc này bệnh đã trở nên nghiêm trọng và thật không may, những người này không thể khôi phục động mạch của họ trở về bình thường dù đã được trị.